نغمه طرب در کاخ چهلستون اصفهان – برنامه شمار ه112

در این ویدئو

موسیقی سنّتی (اصیل) ایرانی

برنامه شماره 112

نغمه طرب – رنگ درویش خان در ماهور

اجرایی دیگر از گروه موسیقی آوای جاوید در کاخ چهلستون اصفهان

* * *

رِنگ های متنوع و رنگارنگ

از زیباترین و شادترین قطعات در موسیقی اصیل ایرانی

* * *

ضبط:اسفند96

* * *

هنرمندان گروه موسیقی آوای جاوید:

سه تار: حمیدرضا فرهنگ 

تنبک: مهرداد مهدوی                   نی: حسین مرتهب

کمانچه: سعید شفیعی                  تار: پیمان زرگرباشی

* * *

بسیاری از منتقدین موسیقی اصیل ایرانی چنین ادعا می کنند که فضای حاکم بر این موسیقی، فضایی پر از غم و اندوه است

و این موسیقی به نوعی راوی ظلم و ستم هایی است که در طی دوران مختلف بر سر مردم ایران زمین آمده است

و اگر بخواهیم شادی و خوشی داشته باشیم آنرا باید در موسیقی دیگری جستجو کنیم

و بعد از آن هم با ذکر مثالهای فراوانی از انواع و اقسام جنگ ها و غارت ها و کشتار ها که در ایران رخ داده است مطلب را تکمیل می کنند.
در پاسخ به این ادعا چند مطلب را می توان مطرح نمود:
۱- دانش و اطلاعات شخص منتقد از موسیقی اصیل ایرانی تا چه اندازه است؟

۲- آیا آنچه امروزه از موسیقی اصیل ایرانی می بینیم و می شنویم را معادل با کل این هنر می دانیم

و این احتمال را نمی دهیم که موسیقی اصیل ایرانی جنبه های دیگری که پر از نغمات شاد و مفرح است نیز دارد؟

۳- آیا جنبه های معنوی موسیقی اصیل ایرانی به عنوان یک هنر پویا که معمولا گرایشی درون گرایانه دارد را می توان با غم و اندوه یکی گرفت؟

اگر در درون شالوده و پیکره اصلی موسیقی اصیل ایرانی که همان ردیف های دستگاهی هستند مختصر تاملی داشته باشیم

و به نام های گوشه ها که نغمات بنیادین موسیقی ما هستند دقت کنیم،

* * *

گوشه ای از کاربرد موسیقی در فضاهای متفاوت را چنین مشاهده می کنیم:

۱- موسیقی در حکایت از عشاق معروف تاریخ ایران مانند:

گوشه خسرو و شیرین در آواز ابوعطا و گوشه لیلی و مجنون در دستگاه همایون،

۲- موسیقی در جنگ مانند:

گوشه رجز در دستگاه چهارگاه و یا رنگ حربی در دستگاه ماهور،

۳- موسیقی در مراسم شادی مانند رنگ شهرآشوب در دستگاه چهارگاه، رنگ دلگشا در دستگاه سه گاه،

رنگ یک چوبه در دستگاه ماهور، رنگ نوا در دستگاه نوا و چهارمضراب های متنوع در همه دستگاه ها،

۴- موسیقی در توصیف عشق و عاشقی مانند:

گوشه سوز و گداز در آواز بیات اصفهان و یا گوشه عشاق در دستگاه نوا،

۵- موسیقی در توصیف غم و اندوه مانند :

گوشه غم انگیز در آواز دشتی و یا گوشه مویه در دستگاه سه گاه،

۶-موسیقی درون گرایانه (که قسمت اعظمی از شادی و خوشی واقعی یک هنرمند در آن نهفته است)، مانند گوشه های راز و نیاز و ساقی نامه در دستگاه همایون،
۷- موسیقی در روایت از تاریخ و حماسه ایران مانند شاهنامه خوانی (نقّالی)،

مثال های فوق دربرگیرنده موسیقی فولکلور و یا محلی ما نیست

و آن نوع از موسیقی ما نیز دنیای دیگری است که برای تمام آیین ها و مراسم ها موسیقی خود را دارد.

به عنوان مثال در مراسم شادی اجرای نغمات مخصوص عروسی همراه با حرکات موزون گروهی بصورت حلقه و با استفاده از دستمال هنوز هم در طوایف بختیاری دیده میشود.

* * *

بصورت کاملا مختصر به چند مشخصه نغمات شاد و فرح بخش در موسیقی اصیل ایرانی اشاره میکنیم:
۱- در ردیف های موسیقی اصیل ایرانی و در پایان هر یک از دستگاههای مختلف مانند ماهور و چهارگاه و … یک قطعه ریتمیک به نام رِنگ اجرا میگردد.

این نغمات ریتمیک درست مانند یک جشن و پایکوبی است با ریتم و نغمه متناسب و زیبا برای آن.

گویی یک هنرمند پس از یک اجرای کامل و بهرمندی از این همه زیبایی های نهفته در موسیقی به جشن و پایکوبی می پردازد

و خوشی خود را به کمال می رساند.
۲- یکی از مشخصه های موسیقی اصیل ایرانی تک صدایی بودن (Monophonic) و چند ریتمی بودن آن (Polyrhythmic) است.

این ساختار و استفاده از تنوع ریتمیک (یا به قول قدما دورهای مختلف در مبحث ادوار ایقاعی) در نغمات و من جمله رِنگ ها باعث میگردد اجرای رِنگ ها از حالت یکنواختی خارج گردد

و هر یک از رِنگ ها در یکی از دورها اجرا گردد.

امروزه تمامی آهنگهایی که برای مراسم شادی ساخته میشوند در میزان 6/8 و مشابه آن ساخته میشوند

و فقط سرعت آن کم و زیاد میشود

و نکته مهم تر این که ساختار آن درست مقابل موسیقی اصیل ایرانی است یعنی ساختار آهنگ بر اساس موسیقی چند صدایی و تک ریتمی است.

۳- تناسب شعر با نغمات در آهنگ های با کلام در موسیقی اصیل ایرانی و تصنیف های گذشتگان کاملا مشهود است،

شعر با مضمون شاد برای نغمات فرح بخش و بالعکس .

مشاهده شده در بعضی از آهنگ هایی که اخیرا برای مراسم شادی ساخته شده اند شعر حکایت از جدایی و گلایه دارد

در حالی که همه به جشن و پایکوبی مشغول هستند و توجهی هم به شعر و موضوع آن ندارند.

* * *

به نظر می رسد امروزه در حوزه موسیقی و کاربرد آن در فضاهای متفاوت، من جمله مراسم شادی و طرب و یا عزاداری و نوحه سرایی و یا تعزیه اتفاقاتی اساس رخ داده است، بسیاری از آهنگ ها و نغمات مورد استفاده از نقطه نظر علم موسیقی افت کیفی شدید کرده اند

و به نوعی هم اشعار و هم آهنگ ها ی مورد استفاده فاقد ارزش های موسیقایی می باشند.

این در حالیست که یکی از منابع موسیقی ردیف و انتقال آن تا نسل حاضر مراسم تعزیه خوانی بوده است.

از طرف دیگر مجریان این گونه مراسم ها بدون داشتن آموزش های مورد نیاز و داشتن حداقل های کیفی مورد نیاز برای ارائه یک کار هنری اقدام به اجرای موسیقی می کنند،

چه در حوزه نوازندگی و چه در حوزه خوانندگی.

درعوضِ این افت کیفی، تکنولوژی صوتی تصویری به کمک آنها می آید

و با انواع و اقسام پردازش های صوتی و باند های بزرگ با اصوات گوشخراش و جلوه های ویژه تصویری سعی در برطرف نمودن نقصان هنری مجری و از طرف دیگر جلب نظر مخاطب میشود …

شاید بهتر باشد قبل از اینکه یک میراث هنری چند هزارساله را مورد نقد قرار بدهیم

و سعی در تخریب آن بکنیم کمی منطقی تر و با یک دید علمی صحیح به آن نگریسته شود.

منابع : ردیف های سازی میرزا عبداله، ردیف های آوازی استاد حسن کسایی، ردیف های آوازی استاد دوامی،

دوره های شناخت موسیقی استاد مجید کیانی، کتاب نظری به موسیقی از استاد روح اله خالقی

* * *

 *   *   *

مشاهده ی بسته ی ویدئویی آموزش آواز آوای جاوید | مشاهده ی بسته ی ویدئویی آموزش سه تار آوای جاوید

(Visited 389 times, 1 visits today)

نظرتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *