نغمه طرب- رنگ درویش خان در دستگاه ماهور – برنامه شماره 91

در این ویدئو

موسیقی سنّتی (اصیل) ایرانی

برنامه شماره 91

نغمه طرب

رنگ درویش خان در دستگاه ماهور

سه تار: حمیدرضا فـرهنگ       نی: حسین مرتهب           تنبک: مهرداد مهدوی

بسیاری ازمنتقدین موسیقی اصیل ایرانی چنین ادعامی کنند که فضای حاکم براین موسیقی،فضایی پرازغم واندوه است .

و این موسیقی به نوعی راوی ظلم وستم هایی است که درطی دوران مختلفبرسر مردم ایران زمین آمده است.

و اگر بخواهیم شادی وخوشی داشته باشیم آنرا بایددر موسیقی دیگری جستجو کنیم.

و بعدازآن هم باذکر مثالهای فراوانی ازانواع واقسام جنگهاوغارت هاوکشتارها که درایران رخ داده است مطلب راتکمیل می کنند.

در پاسخ به این ادعا چند مطلب را می توان مطرح نمود:

۱- دانش و اطلاعات شخص منتقد از موسیقی اصیل ایرانی تا چه اندازه است؟

۲- آیا آنچه امروزه ازموسیقی اصیل ایرانی میبینیم ومیشنویم را معادل باکل این هنر می دانیم ؟

واین احتمال را نمی دهیم که موسیقی اصیل ایرانی جنبه های دیگری که پراز نغمات شاد ومفرح است نیزدارد؟

۳-آیاجنبه های معنوی موسیقی ایرانی رابعنوان یک هنرپویا (که معمولاگرایشی درون گرایانه دارد) می توان با غم واندوه یکی گرفت؟

اگر درشالوده وپیکره اصلی موسیقی اصیل ایرانی(ردیفهای دستگاهی)تاملی کنیم وبه اسامی گوشه هاکه نغمات بنیادین موسیقی ما هستنددقت کنیم،

گوشه ای از کاربرد موسیقی در فضاهای متفاوت را چنین مشاهده می کنیم:

۱- موسیقی درحکایت ازعشاق معروف تاریخ ایران مانندگوشه خسرووشیرین در آوازابوعطا و گوشه لیلی و مجنون دردستگاه همایون،
۲- موسیقی در جنگ مانند گوشه رجز در دستگاه چهارگاه و یا رنگ حربی در دستگاه ماهور،
۳- موسیقی در مراسم شادی مانند رنگ شهرآشوب در دستگاه چهارگاه، رنگ دلگشا در دستگاه سه گاه، رنگ یک چوبه در دستگاه ماهور، رنگ نوا در دستگاه نوا و چهارمضراب های متنوع در همه دستگاه ها،
۴- موسیقی در توصیف عشق و عاشقی مانند گوشه سوز و گداز در آواز بیات اصفهان و یا گوشه عشاق در دستگاه نوا،
۵- موسیقی در توصیف غم و اندوه مانند گوشه غم انگیز در آواز دشتی و یا گوشه مویه در دستگاه سه گاه،
۶-موسیقی درون گرایانه (که قسمت اعظمی از شادی و خوشی واقعی یک هنرمند در آن نهفته است)، مانند گوشه های راز و نیاز و ساقی نامه در دستگاه همایون،
۷- موسیقی در روایت از تاریخ و حماسه ایران مانند شاهنامه خوانی (نقّالی)،

مثال های فوق دربرگیرنده موسیقی فولکلور و یا محلی ما نیست و آن نوع از موسیقی ما نیز دنیای دیگری است که برای تمام آیین ها و مراسم ها موسیقی خود را دارد. به عنوان مثال در مراسم شادی اجرای نغمات مخصوص عروسی همراه با حرکات موزون گروهی بصورت حلقه و با استفاده از دستمال هنوز هم در طوایف بختیاری دیده میشود.

بصورت کاملا مختصر به چند مشخصه نغمات شاد و فرح بخش در موسیقی اصیل ایرانی اشاره میکنیم:

۱-در ردیف های موسیقی ایرانی ودرپایان هریک ازدستگاههای مختلف مانند ماهوروچهارگاه و…یک قطعه ریتمیک ب نام رِنگ اجرامیگردد.

این نغمات ریتمیک درست مانند یک جشن و پایکوبی است با ریتم و نغمه متناسب و زیبا برای آن.

گویی هنرمند پس ازیک اجرای کامل وبهرمندی ازاین همه زیبایی نهفته درموسیقی به جشن و پایکوبی میپردازد.

۲- یکی از مشخصه های موسیقی اصیل ایرانی تک صدایی بودن (Monophonic) و چند ریتمی بودن آن (Polyrhythmic) است.

این ساختار و استفاده از تنوع ریتمیک (یا به قول قدما دورهای مختلف در مبحث ادوار ایقاعی) در نغمات و من جمله رِنگ ها باعث میگردد اجرای رِنگ ها از حالت یکنواختی خارج گردد و هر یک از رِنگ ها در یکی از دورها اجرا گردد.

امروزه تمامی آهنگهایی که برای مراسم شادی ساخته میشونددرمیزان6/8و مشابه آن ساخته میشوندوفقط سرعت آن کم وزیاد میشود

ونکته مهمتر اینکه ساختار آن درست مقابل موسیقی اصیل ایرانی است یعنی ساختار آهنگ براساس موسیقی چندصدایی وتک ریتمی است.

۳- تناسب شعر با نغمات در آهنگ های با کلام در موسیقی اصیل ایرانی و تصنیف های گذشتگان کاملا مشهود است.

شعر با مضمون شاد برای نغمات فرح بخش و بالعکس .

مشاهده میشود دربعضی ازآهنگهایی که اخیرا برای مراسم شادی ساخته میشوند،شعر حکایت ازدوریوجدایی وگلایه دارد،درحالی که همه به جشن و پایکوبی مشغول هستند و توجهی هم به شعرو موضوع آن ندارند.

* * *

شاید بهتر باشد قبل از اینکه یک میراث هنری چند هزارساله را مورد نقد قرار بدهیم و سعی در تخریب آن بکنیم کمی منطقی تر و با یک دید علمی صحیح به آن نگریسته شود.

به نظر می رسد امروزه در حوزه موسیقی و کاربرد آن در فضاهای متفاوت، من جمله مراسم شادی و طرب و یا عزاداری و نوحه سرایی و یا تعزیه اتفاقاتی اساس رخ داده است، بسیاری از آهنگ ها و نغمات مورد استفاده از نقطه نظر علم موسیقی افت کیفی شدید کرده اند

و به نوعی هم اشعار و هم آهنگ ها ی مورد استفاده فاقد ارزش های موسیقایی می باشند.

این درحالی است که یکی از منابع موسیقی ردیف وانتقال آن تانسل حاضرمراسم تعزیه خوانی بوده است.

از طرف دیگر مجریان این گونه مراسم ها بدون داشتن آموزش های مورد نیاز و داشتن حداقل های کیفی مورد نیاز برای ارائه یک کار هنری اقدام به اجرای موسیقی می کنند، چه در حوزه نوازندگی و چه در حوزه خوانندگی.

درعوضِ این افت کیفی، تکنولوژی صوتی تصویری به کمک آنها می آید و با انواع و اقسام پردازش های صوتی و باند های بزرگ با اصوات گوشخراش و جلوه های ویژه تصویری سعی در برطرف نمودن نقصان هنری مجری و از طرف دیگر جلب نظر مخاطب میشود …


منابع : ردیف های سازی میرزا عبداله، ردیف های آوازی استاد حسن کسایی،

ردیف های آوازی استاد دوامی، دوره های شناخت موسیقی استاد مجید کیانی،

کتاب نظری به موسیقی از استاد روح اله خالقی

 *   *   *

مشاهده ی بسته ی ویدئویی آموزش آواز آوای جاوید | مشاهده ی بسته ی ویدئویی آموزش سه تار آوای جاوید

(Visited 297 times, 1 visits today)

نظرتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *