مقام دهکردی با اجرای حمیدرضا فرهنگ – مفهوم ریتم در موسیقی – آوای جاوید 5

در این ویدئو

مقام دهکردی با اجرای حمیدرضا فرهنگ – ریتم در موسیقی چیست؟

موسیقی فولکلوریک (محلّی) ایرانی

آوای جاوید برنامه 5

دستگاه: همایون

شعر: باباطاهر

آواز و سه تار: حمیدرضا فـرهنگ

تولید برنامه:  موسسه فرهنگی هنری آوای جاوید

ضبط: آذر ماه 1394 – جزیره کیش

اجرای ترانه ی شهرکردی یا دهکردی

همراه با توضیحاتی در رابطه با مفهوم ریتم در موسیقی در محتوا

* * *

این برنامه اختصاص به اجرای مقام دهکردی ( شهرکردی  ) در دستگاه همایون دارد.

ریتم این آهنگ 7/8 است که از دسته ریتم های لنگ یا مختلط می باشد.

* * *

شعر این برنامه

دو زلفونت بود تار ربابم
چه می خواهی از این حال خرابم
تو که با مو سر یاری نداری
چرا هر نیمه شو آیی بخوابم
زدست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بینه دل کنه یاد
بسازم خنجری نیشش زفولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

آموزش آواز توسط حمیدرضا فرهنگ

آموزش موسیقی در اصفهان را با آوای جاوید تجربه کنید

* * *

مفهوم ریتم در موسیقی

تهیه کننده: حمیدرضا فرهنگ

موسیقی دارای دو محور اصلی است: محور اول ریتم و محور دوم نغمات هستند.
این دو محور مانند دو رکن اساسی با ترکیب سحرانگیزشان موسیقی را خلق می کنند.

ریتم چیست؟

نظم در تکرار، ایجاد ریتم می کند.
ریتم به عنوان زیر بنا و فونداسیون موسیقی بسیار مهم است و به موسیقی نظم می دهد و آنرا اصطلاحا موزون می کند.
ریتم در همه جای جهان آفرینش به عنوان یک علت اصلی وجود دارد؛ کافی است دقیق تر نگاه کنیم. 

چند مثال از ریتم در جهان هستی:

پدیده روز و شب، گردش ماه به دور زمین و پیدایش ماه به طول 30 روز
گردش زمین به دور خورشید و پیدایش سال به طول 365 روز
گردش فصول (بهار، تابستان، پاییز، زمستان)، گردش الکترون ها در هسته اتم
و صدها مثال دیگر که ذره ای از عظمت این خلقت را نشان می دهد و هر چه انسان آگاهانه تر بنگرد بیشتر می بیند.
بنابراین نظم و ریتم  از علل اساسی خلقت این جهان شگفت انگیز است و از کوچک ترین ذرات عالم تا کهکشانها می توان این ریتم را مشاهده کرد.
این علت نزد افلاطون در چهارچوب علت آلی تعریف می شود که بررسی آن، موضوع این یادداشت نیست.
ریتم در موسیقی نیز با الهام از جهان هستی به عنوان رکن اصلی و زیر بنایی این هنر شناخته می شود.

ریتم در موسیقی

ریتم در موسیقی با میزان نمایش می شود.

آنچه در ادبیات به عنوان جمله شناخته می شود در موسیقی میزان نامیده می شود.

به عبارت ساده، جمله بندی در موسیقی را با میزان، تعریف می کنیم. این جمله بندی ها تحت قواعد علم موسیقی در معرفی، نمایش و  اجرا هستند.

جمله بندی ها در موسیقی موزون هستند؛ در مقایسه دقیق تر، میزان در موسیقی مشابه نظم (شعر) در ادبیات فارسی است. مانند یک غزل، مثنوی و یا قصیده.

تمامی ابیات یک شعر کلاسیک با نظمی مشخص و سنجیده سروده می شوند و تعداد سیلاب های مورد استفاده در هر مصرع و بیت دقیقا با یکدیگر برابر هستند.

شعر کلاسیک دارای وزن است و تحت قواعد علمِ عروض و قافیه می باشد و با سیستم افاعیل ( ف – ع – ل) تحلیل می شوند.

کلمات کوتاه و بلند با نظم و آرایشی خاص و مهم تر از همه با معنایی عمیق که هدف اصلی شاعر است در کنار یکدیگر چیده می شوند.

ابیات کوتاه سرعت بیشتری به شعر می دهند و بالعکس.

مثال:

ندانمت به حقیقت که در جهان به چه مانی

جهان و هر چه در او هست صورتند و تو جانی

وزن این شعر چنین است: مفاعِلُن فَعِلاتُن مفاعِلُن فَعِلاتُن . هر مصرع نیز شامل 16 سیلاب است که در تمام غزل رعایت می شود. همچنین هر مصرع از چندین کلمه کوتاه و بلند تشکیل شده است که در مجموع منظور سعدی را از سرودن این بیت بیان میکند.

توضیحات فوق در علم موسیقی نیز صادق است.

تمامی جملاتِ (میزان ها) یک قطعه موسیقی از نظر کشش و تعداد ضرب با یکدیگر برابر هستند که حاکم بودن نظم در موسیقی را نشان می دهد.

نتها در اولین ترکیب، ایجاد موتیف های کوچک (فیگور و یا انگاره) موسیقایی را می کنند و این موتیف ها تشکیل دهنده جملاتی بزرگتر به نام میزان ها هستند.

و در نهایت توالی چندین میزان، قعطه ما را خواهند ساخت.

تمامی قطعات موسیقایی یا دارای ریتم ثابت و مشخص هستند که با کسر میزان در ابتدای قطعه نمایش می شود و یا مثل گوشه های ردیف دارای ریتمی درونی با آزادی بیشتر هستند و به عبارتی بیان نغمات دارای نظم و قاعده هستند و کل گوشه با نگاهی به ساختار آن کاملا موزون است.

کسر میزان چیست؟

میزان‌ها را با یک عدد کسری به نام کسر میزان مشخص می‌کنند که همیشه در ابتدای قطعات ریتمیک و بعد کلید مورد نظر (مانند کلید سل و یا …) نوشته می شود.

برای بسیاری از هنرجویان دوره مقدماتی این سوال است که آیا می توان کسر میزان را مثل یک کسر ریاضی ساده نمود و مثلا کسر میزان 4/8 را به 2/4 و یا به 1/2 ساده نمود.

نکته مهم این است که کسر میزان را نباید با یک عدد کسری ریاضی مشابه دانست بلکه هر دو عدد دارای مفاهیم موسیقایی هستند و نشانه های اصلی برای درک ریتم آن قطعه هستند.

به این ترتیب کسر میزان های  4/8 ، 2/4 یا  1/2 هیچ شباهتی با یکدیگر ندارند و دارای کاربردهای متفاوتی در موسیقی هستند.

 

روش شناسایی میزان از کسر میزان:

مخرج کسر

مخرج کسر میزان، نمایانگر تقسیماتِ گرد (معادل کشش 4 ضرب) است و واحد تقسیمات در میزان را نشان می دهد.

عدد مخرج همیشه زوج است و یک عدد توانی از 2 می باشد. مثل 2، 4، 8 ، 16

هر چه مخرج بزرگتر باشد تقسمات ما در میزان ها کوچک تر است و هر چه تقسیمات کوچک تر باشد آهنگ ساز سرعت بیشتری در آهنگ خودش مدنظر داشته است و بالعکس.

مثال 1:

اگر مخرج عدد 4 باشد، کشش گرد را به 4 قسمت تقسیم میکنیم و واحد ما 1 خواهد شد که معادل کشش سیاه است. مانند میزان های 2/4 ، 3/4 ، 4/4

مثال 2:

اگر مخرج عدد 8 باشد، کشش گرد را به 8 قسمت تقسیم میکنیم و واحد ما 1/2 خواهد شد که معادل کشش چنگ است. مانند میزان های 2/8 ، 4/8

مثال 3:

اگر مخرج عدد 16 باشد، کشش گرد را به 16 قسمت تقسیم میکنیم و واحد ما 1/4 خواهد شد که معادل کشش دولا چنگ است. مانند میزان های 4/16 ، 8/16

 

صورت کسر 

صورت کسر میزان، نمایانگر تعداد واحد بدست آمده از توضیح بند فوق است. 

هر چه صورت بزرگتر باشد میزان بلندتری خواهیم داشت و جملات موسیقایی ما طولانی تر است و بالعکس.

مثال 1:

میزان 2/4: از طریق عدد مخرج درمیابیم که واحد ما در هر میزان سیاه است و صورت هم نشان می دهد در هر میزان 2 عدد سیاه و یا معادل کشش آن (2 ضرب) را خواهیم داشت.

مثال 2:

میزان 3/4: از طریق عدد مخرج درمیابیم که واحد ما در هر میزان سیاه است و صورت هم نشان می دهد در هر میزان 3 عدد سیاه و یا معادل کشش آن (3 ضرب) را خواهیم داشت.

مثال 3:

میزان 4/4: از طریق عدد مخرج درمیابیم که واحد ما در هر میزان سیاه است و صورت هم نشان می دهد در هر میزان 4 عدد سیاه و یا معادل کشش آن (4 ضرب) را خواهیم داشت.

 

انواع میزان

1- میزان ساده:

اگر هر ضرب میزان به‌طور طبیعی قابل تقسیم به ۲ و ۴ و ۸ قسمت مساوی (دارای تقسیمات دوتایی) باشد، آن را میزان ساده می‌گویند.

در میزان های ساده واحد تقسیمات ضرب و شمارش آن، کشش سیاه معادل یک ضرب است که متشکل از دو عدد کشش چنگ می باشد.

مانند میزان های 2/4 ، 3/4 ، 4/4 ، 6/4

2- میزان ترکیبی:

اگر هر ضرب میزان قابل تقسیم به ۳ و ۶ و ۱۲ قسمت مساوی (دارای تقسیمات سه‌تایی) باشد، آن میزان را ترکیبی گویند.

مانند میزان های 3/8 ، 6/8 ، 9/8 ، 12/8

3- میزان لنگ (مختلط):

میزان‌هایی هستند که از اجتماع دو یا چند میزان نامساوی (از نظر تعداد ضرب) تشکیل شده‌اند. در ساده‌ترین تعریف، هر دورهٔ این میزان آمیزه‌ای است از مضرب‌ها و مجموع‌های اعداد ۲ و ۳.

مثال 1: ترکیب میزان 2/4 و 3/4 تشکیل میزان 5/4 را می دهد که یک میزان لنگ است.

مثال 2: ترکیب میزان 2/8 و 3/8 تشکیل میزان 5/8 را می دهد که یک میزان لنگ است.

مثال 2: ترکیب دو میزان 2/8 و یک میزان 3/8 تشکیل میزان 7/8 را می دهد که یک میزان لنگ است.

 


موسسه فرهنگی هنری آوای جاوید

*   *   *

مشاهده ی بسته ی ویدئویی آموزش آواز آوای جاوید | مشاهده ی بسته ی ویدئویی آموزش سه تار آوای جاوید

(Visited 1,300 times, 3 visits today)

نظرتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *