تکنوازی سه تار در شور و آواز ابوعطا |آوای جاوید 197

تکنوازی سه تار در شور و ابوعطا

آوای جاوید 197

تکنوازی سه تار در شور و آواز ابوعطا

نوازنده سه تار: حمیدرضا فرهنگ

ضبط برنامه:سهیل توکلی

8 فروردین 1398 – چمستان – آمل

تولید برنامه: موسسه فرهنگی هنری آوای جاوید

* * *

آواز ابوعطا ( سارنج یا دستان عرب) چیست؟

همان طور که میدانید موسیقی سنتی ایران دارای هفت دستگاه است که بزرگترین این دستگاهها شور نام دارد.

سایر دستگاههای موسیقی سنتی ایرانی نیز عبارت اند از : همایون، نوا، چهارگاه، سه گاه، راست پنجگاه و ماهور و شور.

دستگاه شور خود شامل 4 آواز میباشد که آواز ابوعطا، یکی از آنهاست است. سایر آوازهای این دستگاه عبارتند از: بیات ترک، افشاری و دشتی.

اما آواز چیست ؟ آواز یا نغمه اصطلاحی است که در موسیقی سنتی ایران، برای اینکه مجموعه ای از گوشه ها را توصیف کنند به کار می برند.

آواز ابوعطا با لقب هایی مانند سارنج (صلحی) و دستان عرب نیز شناخته میشود.

 

آواز ابوعطا را بیشتر بشناسیم.

واژه ابوعطا از کلمه ی ” ابو ایتام” و به معنای پدر یتیمان گرفته شده  است. در ایل قشقایی نیز طوایفی  به نام ایتام شهرت دارند. معنی ثبت شده ی دیگر ابوعطا ،سارنگ می باشد .که به معنای “مرغ خوش آواز” است.

نت شاهد  ابوعطا درجه چهارم و درجه ی دوم گام شور است و گسترده ملودی آن تا درجه هشتم گام شور می باشد.

در واقع میتوان گفت  گام ابوعطا همان گام شور است، فقط نت ایست (دوم شور) و شاهد ابو عطا(چهارم شور) میباشد و ملودی متفاوتش آن را از شور مجزا می سازد.

ابوعطا آوازی ایست حزین و درون گرا؛

البته به اندازه ی دشتی حزین نیست . لیکن در گوشه حجاز که اوج آواز ابوعطاست این حزن به اوج خود رسیده و به دشتی شباهت پیدا می کند.

 

آشنایی تخصصی تر با آواز ابوعطا

به سایر ویژگی های ابوعطا بپردازیم :

  • • نت ایست در ابو عطا همان نت شروع است. که همانگونه که پیشتر گفتیم درجه دوم شور میباشد.
  • • نت شاهد ابوعطا درجه‌ی چهارم گام شور است. مثلا اگر شور ما از سل باشد درجه‌ی چهارم آن نت دو  می‌شود . پس نت شاهد ابوعطا نت دو می‌شود.
  • • اصلی‌ترین گوشه‌ در این آواز گوشه‌ی حجاز است که اوج ابوعطا نامیده می‌شود که در ادامه بیشتر با آن آشنا خواهید شد.
  • • درجه پنجم در ابوعطا بر خلاف شور  متغیر نیست و اهمیت چندانی ندارد.
  • • در ابوعطا بیشتر ملودی گردانی ها متوجه درجه ی دوم و چهارم شور است و گاها توقف هایی نیز در گام سوم دیده میشود.
  • • نکته اینکه در ابوعطا معمولا پس از گردش در گوشه‌های مختلف ، فرود در محور اصلی دستگاه شور صورت میگیرد  که همین امرموجب تعلق ابوعطا به شور است.
  • • روند اجرای ابوعطا اغلب به این شکل است :شروع در درآمد ، رسیدن به گوشه حجاز ، و  نهایتاً فرود در محور اصلی دستگاه شور . که در این مسیر درآمد ابوعطا تکرار نمی‌شود
  • • در موسیقی بومی ایرانی آواز ابوعطا بسیار رایج است.
فواصل و گوشه های ابوعطا
فواصل و گوشه های ابوعطا

نام گوشه‌های مهم در  ابوعطا

  • • سَیَخی
  • • حجاز
  • • چهارباغ (گوشه ای با ریتم سه ضربی که گاهی درآمد حجاز شناخته میشود.)
  • • گبری (این گوشه در پرده‌های حجاز نیز اجرا می‌شود و دارای یک روند نزولی از درجه‌ی پنجم به نت پایه‌ی شور است.  معمولاً بر وزن مَفاعیلُن مفاعیلن مفاعیل و بیشتر با دوبیتی‌های باباطاهر خوانده می‌شود.)
  • • کرشمه
  • • دوبیتی
  • • بسته نگار
  • • رامِکلی

و اما ……….مهم‌ترین گوشه‌ی ابوعطا (حجاز)

  • • مهم ترین گوشه در ابوعطا حجاز است. طوری که اهمیت آن از خود ابوعطا کمتر نیست و در موسیقی های عربی و ترکی به عنوان یک مقام موسیقی مستقل شناخته میشود.
  • • مُد حجاز با ابوعطا متفاوت است. اگرچه نت ایست هردو نت شاهد شور است ، اما نت شاهد حجاز درجهٔ پنجم شور بوده  و تمرکز ملودی ها بین درجات 4و8 می باشد.
  • • خود حجاز نیز دارای اوج است ، که در درجه ی 6 شور صورت میگیرد. اگر ملودی بالارونده باشد این درجه ربع پرده بالا برده می‌شود .
  • • در حجاز جهش‌های بزرگ مثل چهارم و پنجم درست دیده میشود . برخلاف ابوعطا که حداکثر جهش‌ها در فاصله‌ی سوم است.
  • • جالب است بدانبد گوشهٔ حجاز از نظر نت شاهد و نت خاتمه با آواز دشتی  مشابه است وهر دو حالت حزین دارند. ولی آنچه این دو را از هم متمایز میکند  این است که نت شاهد دشتی که درجه 5 شور است متغیر است ولی در حجاز چندان متغیر نیست.
  • • مجه تمایز دیگر حجاز و دشتی این است که  درجهٔ 3 شور در حجاز اهمیت بیشتری دارد تا در دشتی.

 

 تصنیف های مهم در ابوعطا 

در اینجا چند تصنیف ماندگار در ابوعطا را برای شما معرفی خواهیم کرد

  • ♦ در دل آتش غم رخت تا که خانه کرد
  • ♦ بهار دلکش رسید و دل بجا نباشد
  • ♦ دستی نگیرد دست من
  • ♦ در کنج دلم عشق کسی خانه ندارد‌ای ساقی سرمستان
  • ♦ اشکم دونه دونه
  • ♦ دل بردی از من به یغما‌ ای که به پیش قامتت
  • ♦ دل هوس سبزه و صحرا ندارد
  • ♦ ترمه و اطلس بیارین
  • ♦ با قلب من بازی نکن‌ای خوب خوب
  • ♦ ساقی بازم می‌بده نگو بسه
  • ♦ توی ماشینم، ولی شاد و غزل خون می‌رویم

برای مشاهده ی چند اجرا ی زیبا از آوای جاوید در ابوعطا اینجا کلیک کنید

 

* * *

 

از شما دعوت میکنیم از بیوگرافی مدرسین آموزشگاه موسیقی آوای جاوید از طریق لینک زیر دیدن فرمایید.

مدرسین موسیقی در موسسه فرهنگی هنری آوای جاوید

باعث افتخار ماست اگر از برنامه های هنرجویان موسسه نیز دیدن کنید.

برنامه های هنرجویان موسسه

همچنین به هنرجویانی که مایل به یادگیری سه تار به صورت مجازی هستند بسته ی آموزش سه تار آوای جاوید را توصیه میکنیم…

بسته ی آموزش سه تار آوای جاوید

ونیز بسته ی شرح کوک های سه تار در دستگاه های مختلف را به نوازندگان سه تار پیشنهاد میدهیم.

بسته ی شرح کوک های سه تار در دستگاه های مختلف

(Visited 544 times, 1 visits today)

نظرتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *